Kolki, zaparcia, refluks u niemowlaków – jak ulżyć maluszkowi w dolegliwościach ze strony układu trawiennego?
Dolegliwości ze strony układu pokarmowego to częsta przyczyna niepokoju u niemowląt i ich rodziców. Choć najczęściej są przejściowe i niegroźne, mogą powodować duży dyskomfort u maluszka i bezsenne noce. Do najczęstszych problemów należą kolki, zaparcia oraz refluks żołądkowo-przełykowy.
Kolki niemowlęce – czym są i jak sobie z nimi radzić?
Kolka niemowlęca to nagły, napadowy ból brzuszka, który pojawia się najczęściej między 2 a 12 tygodniem życia i ustępuje zazwyczaj do 4–5 miesiąca życia.
Objawy kolki:
- Napadowy płacz trudny do ukojenia (często codziennie o tej samej porze)
- Podkurczanie nóżek
- Twardy brzuszek
- Wydalanie bolesnych gazów
- Prężenie ciała, zaciskanie piąstek
- Odginanie się
Przyczyny kolki:
- Niedojrzałość układu pokarmowego
- Połykanie powietrza w czasie karmienia
- Nietolerancja laktozy lub białka mleka krowiego
- Mikroflora jelitowa w trakcie dojrzewania
Co może pomóc:
- Masaże brzuszka skupione na pobudzeniu perystaltyki jelit
- Fizjoterapia
- Ciepłe okłady (np. termofor z pestek wiśni)
- Noszenie i bujanie dziecka
- Odbijanie po karmieniu
- Kąpiel relaksacyjna
- Masaż Shantala
- Zmiana diety matki (w przypadku karmienia piersią) – jeśli dziecko wykazuje tendencje do alergii zazwyczaj należy zrezygnować z nabiału
- W niektórych przypadkach pomocne mogą być probiotyki (po konsultacji z pediatrą)
Zaparcia u niemowląt – jak je rozpoznać i co robić?
Zaparcia występują, gdy dziecko z trudnością rzadko oddaje twardy stolec, a wypróżnieniom towarzyszy niepokój lub ból. Niemowlęta karmione piersią mogą oddawać stolec po każdym karmieniu albo raz na kilka dni – to normalne jeśli wypróżnieniom nie towarzyszy nadmierny dyskomfort i ból. Natomiast niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym zwykle wypróżniają się rzadziej 1-2 razy dziennie a stolec jest bardziej zbity.
Objawy zaparć:
- Twardy, zbity stolec
- Rzadkie wypróżnienia
- Widoczny wysiłek przy oddawaniu stolca
- Wzdęty brzuszek, niepokój, płacz przy oddawaniu stolca
- Utrata apetytu
- Czasem niewielkie ilości śluzu i/lub krwi w stolcu
Najczęstsze przyczyny zaparć:
- Zmiana diety – np. wprowadzenie mleka modyfikowanego lub pokarmów stałych – okres rozszerzania diety
- Za mała ilość płynów – szczególnie przy gorączce lub upałach
- Zbyt mało błonnika (u starszych niemowląt po 6. miesiącu)
- Alergia lub nietolerancja pokarmowa – np. na białko mleka krowiego
- Choroby przewodu pokarmowego
Sposoby łagodzenia zaparć:
- Zwiększenie podaży płynów (jeśli dziecko nie jest karmione wyłącznie piersią)
- Masaże brzuszka
- Fizjoterapia
- Zmiana mleka modyfikowanego – po konsultacji z lekarzem
- Wprowadzenie większej ilości błonnika (w przypadku starszych niemowląt na etapie rozszerzania diety)
- W razie potrzeby lekarz może zalecić czopki glicerynowe lub probiotyki
Refluks u niemowląt – co to jest i kiedy się martwić?
Refluks żołądkowo-przełykowy (GER) to cofanie się treści żołądkowej do przełyku. Jest to zjawisko fizjologiczne u niemowląt i często mija samoistnie do 12 miesiąca życia.
Objawy refluksu:
- Ulewanie po karmieniu (czasem dużej ilości mleka)
- Ciągłe przełykanie
- Płacz i niepokój podczas karmienia, odmawianie jedzenia
- Częste czkawki
- Słaby przyrost masy ciała (w cięższych przypadkach)
- Częste prężenie i odginanie ciała
Jak pomóc dziecku:
- Karmienie mniejszymi porcjami, ale częściej
- Fizjoterapia
- Utrzymanie dziecka w pozycji spionizowanej przez 20–30 minut po karmieniu
- Unikanie przekarmiania
- W przypadku karmienia butelką – stosowanie smoczków antykolkowych i specjalnych mieszanek antyrefluksowych (AR)
Fizjoterapia w problemach układu pokarmowego:
Kluczową rolę w problemach układu pokarmowego u niemowląt spełnia fizjoterapia. Terapia mięśniowo-powięziowa to metoda manualna, której celem jest:
- normalizacja napięcia tkanek miękkich,
- usprawnienie przepływu płynów ustrojowych (krwi, limfy),
- poprawa komunikacji nerwowo-mięśniowej między narządami wewnętrznymi a układem ruchu,
- redukcja bólu i dyskomfortu pochodzenia trzewnego (np. kolki, zaparcia, refluks).
Fascia (powięź) tworzy ciągłą sieć w całym ciele – łączy mięśnie, narządy wewnętrzne, naczynia i układ nerwowy. Dlatego napięcia w jednym obszarze (np. w przeponie) mogą wpływać na funkcję innego (np. jelit czy żołądka). Delikatna praca na klatce piersiowej, w okolicy przepony czy brzucha rozluźni napięcie w ciele które wpłynie na zmniejszenie ilość ulewań, ułatwi wypróżnianie, zredukuje ból. A więc poprawi jakość życia niemowlęcia, zredukuje ból, znormalizuje napięcie mięśniowe.
Choć wiele dolegliwości trawiennych u niemowląt ma charakter przejściowy, są sytuacje, które wymagają konsultacji lekarskiej:
- Gorączka, wymioty, biegunka
- Słaby przyrost masy ciała lub jego brak
- Utrzymujące się silne kolki mimo prób łagodzenia
- Stolce z krwią lub śluzem
- Utrata apetytu, osłabienie
- Zaparcia ponad 3-5 dni
Podsumowanie:
Układ pokarmowy niemowlęcia dopiero się rozwija, dlatego dolegliwości takie jak kolki, zaparcia czy refluks są częste i zazwyczaj nie wymagają leczenia farmakologicznego. Kluczowa jest obserwacja dziecka, cierpliwość oraz łagodne, naturalne metody wspierające trawienie. Jeśli jednak cokolwiek niepokoi rodziców, warto skonsultować się z fizjoterapeutą, położną czy lekarzem.
Bibliografia:
– Kędra, U., & Kędra, P. (2020). Zastosowanie terapii manualnej i powięziowej w problemach układu pokarmowego niemowląt
– Książkiewicz, J., & Bręborowicz, G. H. (red.). (2021). Pediatria. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Kowalska-Duplaga, K. (2020). Kolka niemowlęca – przegląd aktualnych zaleceń. Forum Pediatrii Praktycznej,
– Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻD). (2021). Zalecenia dotyczące diagnostyki i leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego u dzieci. Warszawa: PTGHiŻD.
– Szajewska, H., Socha, P., Horvath, A. (2019). Zaparcia czynnościowe u dzieci – zalecenia postępowania.
Autor artykułu:
Ilona Szymańska – Pióro
Sport towarzyszy jej od zawsze – przez lata tańczyła w kieleckim zespole i rozwijała swoją pasję do ruchu.
Ukończyła Uniwersytet Jana Kochanowskiego i specjalizuje się w fizjoterapii dzieci z różnymi wyzwaniami rozwojowymi. Uwielbia obserwować, jak pacjenci robią postępy – to największa możliwa motywacja.
Autor artykułu:
Ilona Szymańska – Pióro
Sport towarzyszy jej od zawsze – przez lata tańczyła w kieleckim zespole i rozwijała swoją pasję do ruchu.
Ukończyła Uniwersytet Jana Kochanowskiego i specjalizuje się w fizjoterapii dzieci z różnymi wyzwaniami rozwojowymi. Uwielbia obserwować, jak pacjenci robią postępy – to największa możliwa motywacja.
