Coraz częściej w Naszych gabinetach spotykamy pacjentów z wadami postawy. Pacjentami są głównie dzieci i młodzież w różnym wieku, ale także osoby dorosłe, u których widzimy niewypracowane we wcześniejszym okresie życia zaburzenia. Na ich powstanie ma wpływ wiele czynników, mogą pojawiać się z różnych przyczyn i w różnych częściach ciała. Często najważniejszym aspektem w ich leczeniu jest szybkie rozpoznanie, wdrożenie odpowiedniej terapii i przywrócenie prawidłowej postawy ciała.
Czym więc jest prawidłowa postawa ciała?
Prawidłowa postawa to zharmonizowana praca poszczególnych części ciała i narządów wewnętrznych, którą wyróżnia prawidłowe ukształtowanie układu kostno – stawowego i wydolność aparatu mięśniowo – więzadłowego. Taka budowa zapewnia symetrię, stabilność i wydolność statyczno – dynamiczną. Dlatego przy odpowiednim wsparciu układu nerwowego możemy utrzymać prawidłową postawę ciała używając minimalnego napięcia mięśniowego.
Przyczyny powstawania wad postawy
Przyczyn powstawania wad postawy jest wiele. Mogą być wrodzone, nabyte lub fizjologiczne. Zaczynając od początku, cały okres ciąży (życie płodowe), poród i czynniki genetyczne warunkują późniejszy rozwój dziecka. To między innymi te czynniki będą należeć do wrodzonych i decydować o tym z jakim napięciem mięśniowym urodzi się dziecko. Już w pierwszych miesiącach życia mogą pojawić się asymetrie, preferencje którejś ze stron, wzmożone lub obniżone napięcie mięśniowe lub problemy trzewne takie jak kolki czy refluks. Wszystko to będzie zaburzać fizjologiczny rozwój dziecka i mieć wpływ na poszczególne etapy rozwoju, a w późniejszym czasie maluch może mieć większą skłonność do pojawienia konkretnych zaburzeń w ciele. Dlatego ważne jest reagowanie na pierwsze niepokojące sygnały, które pokazuje nam ciało dziecka. Kluczowym aspektem jest postępowanie zgodne z ontogenezą i dostosowanie zabaw oraz aktywności pod możliwości i zdolności ruchowe dziecka, tym samym pamiętając żeby nie wykonywać z dzieckiem czynności, których jeszcze samodzielnie nie jest w stanie osiągnąć.
Do czynników nabytych zaliczać będziemy przede wszystkim brak aktywności fizycznej
u dzieci, nadwagę, siedzący tryb życia, nieprawidłowo dobrane obuwie lub zastosowane zbyt wcześnie, przyjmowanie nieprawidłowych pozycji np. podczas zabawy, ciężkie i źle do pasowane plecaki. Wszystkie przebyte urazy, emocje i środowisko, w którym na co dzień dziecko przebywa będzie warunkowało sposób w jaki funkcjonuje i bezpośrednio wpływało na postawę ciała.
Ostatnią grupą są czynniki fizjologiczne, które dotyczą zaburzeń czucia głębokiego, różnorodne wady wzroku, słuchu, mowy, które bardzo często są zdiagnozowane zbyt późno.
Charakterystyka wad postawy:
Wady postawy w obrębie kręgosłupa:
- plecy płaskie – spłaszczenie lub brak fizjologicznych krzywizn kręgosłupa
- plecy wklęsłe – pogłębienie lordozy lędźwiowej
- plecy okrągłe – pogłębienie kifozy piersiowej
- plecy wklęsło – okrągłe – pogłębienie lordozy lędźwiowej i kifozy piersiowej
- boczne skrzywienie kręgosłupa – wielopłaszczyznowe odchylenia osi kręgosłupa od linii jej prawidłowego przebiegu.
Wady postawy w obrębie klatki piersiowej:
- klatka piersiowa kurza – zniekształcenie żeber i mostka oraz uwypuklenie mostka do przodu
- klatka piersiowa lejkowata – wklęsłe ułożenie mostka i żeber
Wady postawy w obrębie kończyn dolnych:
- koślawość stawów kolanowych / skokowych
- szpotawość stawów kolanowych
- płaskostopie, stopa końsko – szpotawa
Diagnostyka i leczenie
Dzięki kilku testom i przyjrzeniu się postawie ciała dziecka jesteśmy w stanie ocenić ogólną budowę i sprawność. Jedną z najłatwiejszych metod jest ocena wizualna dziecka w swobodnej pozycji stojącej. Polega na ocenie symetrii pomiędzy poszczególnymi segmentami ciała. Zwracamy uwagę czy badane struktury są jednej długości, znajdują się na jednej wysokości, a prawa i lewa strona są takie same. Warto również spojrzeć na badanego z pozycji bocznej i przyjrzeć się ukształtowanym krzywiznom kręgosłupa, budowie miednicy czy ustawieniu głowy w osi ciała.
W gabinecie bardzo często oprócz oceny statycznej zwracamy uwagę jak ciało dziecka zachowuje się w ruchu. Służą nam do tego proste testy funkcjonalne, które pokazują jak organizm zachowuje się pod wpływam angażowania konkretnych grup mięśniowych. Test palce – podłoga pozwala ocenić ruchomość poszczególnych odcinków kręgosłupa, a test głębokiego przysiadu ruchomość stawów biodrowych, kolanowych i skokowych, a także ustawienie klatki piersiowej
i obręczy barkowej. Jedną z najważniejszych metod dla nas jako fizjoterapeutów jest badanie palpacyjne, które pozwala określić napięcie poszczególnych struktur mięśniowo – powięziowych
i warunkuje dobór odpowiedniego leczenia.
W Warsztacie Ciała do leczenia wad postawy wykorzystujemy terapię mięśniowo – powięziową, która pozwala skutecznie rozluźnić napięte tkanki i przywrócić ciału swobodny
i harmonijny ruch. Często po jednej terapii widzimy już wyraźną poprawę w postawie ciała dziecka, świadczące o przywróceniu równowagi w układzie mięśniowo – powięziowym. Dobór odpowiednich ćwiczeń i zmiana dotychczasowych nawyków ruchowych, oprócz utrwalenia efektów terapii, ma na celu poprawę ruchomości w konkretnych stawach, wzmocnienie osłabionych struktur i przywrócenie odpowiedniej wydolności statyczno – dynamicznej. Holistyczne podejście do pacjenta sprawia, że niejednokrotnie ważna jest dla nas współpraca z dietetykiem, logopedą oraz psychologiem. Wszystko po to, aby w miarę możliwości szybko i skutecznie pomóc młodemu pacjentowi.
Warto pamiętać, że zaburzenie jednego odcinka w ciele lub poszczególnej struktury jest zawsze procesem globalnym. Oznacza to, że do jej zajścia przyczynić się mogła struktura lub segment położony wyżej lub niżej. Dlatego tak ważne jest, aby szukać przyczyny powstawania wady postawy, a nie tylko skupiać się na jej bezpośrednim leczeniu.
Prawidłowy, różnorodny i aktywny rozwój dziecka i młodych osób to doskonała baza do osiągnięcia stabilnej i wydolnej postawy w życiu dorosłym. Dzięki niej możemy uniknąć wielu dolegliwości bólowych i problemów narządów wewnętrznych w późniejszym okresie życia, ciesząc się i korzystając z możliwości jakie daje nam nasze ciało.
Literatura:
- Kasperczyk T. Wady postawy ciała – diagnostyka i leczenie, Firma Handlowo – Usługowa ,,Kasper”, Kraków 2004.
- Kołodziej J., Kołodziej K., Momola I., Postawa ciała, jej wady i korekcja, Wydawnictwo Oświatowe FOSZE, Rzeszów 2004.
- Hochschild J. Anatomia funkcjonalna dla fizjoterapeutów, Wydawnictwo MedPharm Polska 2018.
- Stecco L., Stecco A. Manipulacja powięzi w leczeniu dolegliwości bólowych układu ruchu, ODNOVA-MED 2019.
